Η πεμπτουσία του Βουδισμού είναι η πεποίθηση ότι κάθε στιγμή έχουμε έμφυτη την ικανότητα να ξεπερνάμε όποιο πρόβλημα ή όποια δυσκολία ενδεχομένως προκύψει στη ζωή μας, δηλαδή μπορούμε να μεταμορφώνουμε όλων των ειδών τα δεινά. Η ζωή του καθενός μας διαθέτει αυτήν τη δύναμη επειδή είναι αδιαχώριστη από τον θεμελιώδη Νόμο, που διέπει τις λειτουργίες όλης της ζωής και του σύμπαντος.
Ο Νίτσιρεν, ο βουδιστής μοναχός του 13ου αιώνα, του οποίου τις διδασκαλίες ενστερνίζεται η Σόκα Γκάκκαϊ, αφυπνίστηκε σε αυτή την αρχή ή σε αυτόν τον Νόμο και του έδωσε την ονομασία «Ναμ μιόχο ρένγκε κιο». Μέσω της βουδιστικής άσκησης, που ο ίδιος καθιέρωσε, παρείχε σε όλους τους ανθρώπους έναν τρόπο για να ενεργοποιήσουν τον Νόμο στη ζωή τους και να βιώσουν τη χαρά, έχοντας μπορέσει να απαλλαγούν από τα βάσανα στο πιο θεμελιώδες επίπεδο.
Ο Σακιαμούνι αρχικά αφυπνίστηκε σε αυτόν τον Νόμο, λόγω της ευσπλαχνικής λαχτάρας του να βρει τα μέσα που θα δώσουν σε όλους τους ανθρώπους τη δυνατότητα να απαλλαγούν από τους αναπόφευκτους πόνους της ζωής. Γι’ αυτό και είναι γνωστός ως Βούδας ή Αφυπνισμένος. Ανακαλύπτοντας ότι η ικανότητα να μεταμορφώνει τα βάσανα ήταν εγγενής στη ζωή του, αντιλήφθηκε επίσης ότι είναι έμφυτη σε όλα τα όντα.
Το αρχείο των διδασκαλιών του Σακιαμούνι, για να αφυπνιστούν και οι άλλοι, καταγράφηκε για τις επερχόμενες γενιές σε πολυάριθμες σούτρες. Κορυφαία αυτών των διδασκαλιών είναι η Σούτρα του Λωτού, η οποία στα ιαπωνικά αποδόθηκε ως Μιόχο ρένγκε κιο.
Είχαν περάσει περισσότερα από χίλια χρόνια μετά τον θάνατο του Σακιαμούνι και η Ιαπωνία βίωνε τις ταραχές του 13ου αιώνα, όταν ο Νίτσιρεν άρχισε την αναζήτηση για να ανακτήσει την πεμπτουσία του Βουδισμού, προς όφελος του δοκιμαζόμενου λαού. Έχοντας ο ίδιος αφυπνιστεί στον Νόμο της ζωής, ο Νίτσιρεν μπορούσε πλέον να διακρίνει ότι στη διδασκαλία του Σακιαμούνι, που είναι καταγεγραμμένη στη Σούτρα του Λωτού, εμπεριέχεται αυτός ο θεμελιώδης Νόμος και εκφράζεται συνοπτικά στον ιαπωνικό τίτλο της σούτρας, ως Μιόχο ρένγκε κιο. Ο Νίτσιρεν όρισε τον τίτλο της σούτρας ως ονομασία του Νόμου και καθιέρωσε την άσκηση της απαγγελίας Ναμ μιόχο ρένγκε κιο, ως πρακτικό τρόπο για να εστιάσουν όλοι οι άνθρωποι την καρδιά και τον νου τους σε αυτόν τον Νόμο, προκειμένου να εκφραστεί η μεταμορφωτική δύναμή του στη δική τους πραγματικότητα. Η λέξη «ναμ» προέρχεται από τη σανσκριτική λέξη «νάμας», που σημαίνει αφοσίωση ή αφιέρωση του εαυτού μας.
Επομένως το Ναμ μιόχο ρένγκε κιο είναι ένας όρκος, μια έκφραση της αποφασιστικότητας να ενστερνιστούμε και να εκδηλώσουμε τη δική μας φύση του Βούδα. Είναι η υπόσχεση που δίνουμε στον εαυτό μας ότι ποτέ δεν θα υποκύψουμε στις δυσκολίες και ότι θα υπερνικάμε τα βάσανα. Ταυτόχρονα είναι ο όρκος ότι θα βοηθάμε και τους άλλους να αποκαλύψουν αυτόν τον Νόμο στη δική τους ζωή και να επιτύχουν την ευτυχία.
Οι μεμονωμένοι χαρακτήρες, που απαρτίζουν το Μιόχο ρένγκε κιο, εκφράζουν τα βασικά χαρακτηριστικά του Νόμου. Το «μιο» μπορεί να μεταφραστεί ως μυστικός ή θαυμάσιος, ενώ το «χο» σημαίνει Νόμος. Αυτός ο Νόμος ονομάζεται μυστικός επειδή γίνεται δύσκολα κατανοητός. Ποιο ακριβώς στοιχείο του κατανοούμε με δυσκολία; Είναι το θαύμα των καθημερινών ανθρώπων οι οποίοι, αν και κατακλύζονται από ψευδαισθήσεις και δεινά, μπορούν να αφυπνιστούν στον θεμελιώδη Νόμο κατά τη διάρκεια της ζωής τους, μπορούν να αναδείξουν την έμφυτη σοφία και την ευσπλαχνία τους, επίσης μπορούν να συνειδητοποιήσουν ότι είναι εγγενώς Βούδες, ικανοί να επιλύσουν τα δικά τους προβλήματα και των άλλων. Ο Μυστικός Νόμος μεταμορφώνει τη ζωή οποιουδήποτε ανθρώπου –ακόμη και τη ζωή του πιο δυστυχισμένου, οποιαδήποτε στιγμή, οποιεσδήποτε συνθήκες κι αν βιώνει– σε μια ζωή υπέρτατης ευτυχίας.
Το «ρένγκε» σημαίνει άνθος του λωτού και μεταφορικά απεικονίζει μερικές επιπλέον ιδιότητες του Μυστικού Νόμου. Το άνθος του λωτού είναι αγνό και αρωματικό, αμόλυντο από τα λασπώδη νερά μέσα στα οποία έχει τις ρίζες του. Με αυτό παρομοιάζεται η ομορφιά και η αξιοπρέπεια του ανθρωπισμού, που αναδεικνύεται μέσα από τα βάσανα της καθημερινής πραγματικότητας.
Επιπλέον, αντίθετα από άλλα φυτά, ο λωτός ανθίζει και ταυτόχρονα καρποφορεί. Συνήθως στη φύση αναπτύσσονται οι καρποί μετά την ανθοφορία και αφού τα πέταλα των λουλουδιών έχουν πέσει. Ωστόσο ο λωτός ανθοφορεί και ταυτόχρονα καρποφορεί, με τον καρπό να βρίσκεται ήδη μέσα στο άνθος, όταν αυτό ανοίγει. Έτσι απεικονίζεται η αρχή της ταυτόχρονης εμφάνισης του αιτίου και του αποτελέσματος, καταδεικνύοντας ότι δεν χρειάζεται να περιμένουμε μέχρι να φτάσουμε μελλοντικά στην τελειότητα, αλλά ότι μπορούμε ανά πάσα στιγμή να φανερώσουμε τη δύναμη του Μυστικού Νόμου μέσα από τη ζωή μας.
Η αρχή της ταυτόχρονης εμφάνισης του αιτίου και του αποτελέσματος αποσαφηνίζει ότι η ζωή κάθε ανθρώπου είναι θεμελιωδώς εφοδιασμένη με τη σπουδαία κατάσταση ζωής του Βούδα και ότι για να αποκτήσουμε τη φώτιση του Βούδα αρκεί μόνο να αναδείξουμε αυτή την κατάσταση. Οι άλλες σούτρες, εκτός της Σούτρας του Λωτού, διδάσκουν ότι οι άνθρωποι θα καταφέρουν να αποκτήσουν τη φώτιση του Βούδα μόνο αν περάσουν πολλές ζωές ασκούμενοι στον Βουδισμό και μόνο αν εμφανίσουν τα χαρακτηριστικά του Βούδα ένα προς ένα. Η διδασκαλία της Σούτρας του Λωτού ανατρέπει αυτή την άποψη και μας διαβεβαιώνει ότι όλα τα χαρακτηριστικά του Βούδα είναι εξαρχής παρόντα στη ζωή μας.
Το «κιο» στην κυριολεξία σημαίνει σούτρα και σε αυτή την περίπτωση δηλώνει τον Μυστικό Νόμο παρομοιάζοντάς τον με το άνθος του λωτού, τον θεμελιώδη Νόμο που διαπερνά τη ζωή και το σύμπαν, την αιώνια αλήθεια. Ο κινεζικός χαρακτήρας για το «κιο» αποδίδει επίσης και την έννοια του «νήματος». Πριν αρχίσει η ύφανση, στον αργαλειό τοποθετούνται τα κάθετα νήματα, στα οποία απεικονίζεται η βασική πραγματικότητα της ζωής. Μέσα στο σταθερό πλαίσιο, που συγκροτούν αυτά τα κάθετα νήματα, θα υφανθούν τα οριζόντια. Στα οριζόντια νήματα απεικονίζονται οι ποικίλες δραστηριότητες της καθημερινότητάς μας, με αποτέλεσμα να σχηματίζουν σχέδια, να προσδίδουν χρώματα και ποικιλία στα υφάσματα. Το ύφασμα της δικής μας ζωής περιλαμβάνει τόσο τη θεμελιώδη και διαρκή αλήθεια, όσο και την πολυάσχολη πραγματικότητα της καθημερινής ύπαρξής μας, με τη μοναδικότητα και την ποικιλία της. Μια ζωή που αποτελείται μόνο από οριζόντια νήματα διαλύεται πολύ εύκολα.
Προαναφέρθηκαν μερικοί τρόποι με τους οποίους ο Μυστικός Νόμος περιγράφεται στην ονομασία «Μιόχο ρένγκε κιο». Η ζωή μας είναι ένας τρόπος με τον οποίο εκφράζεται ο Μυστικός Νόμος και ο ψαλμός Ναμ μιόχο ρένγκε κιο είναι μια πράξη πίστης προς τον Νόμο και προς το μεγαλείο των εγγενών δυνατοτήτων της ζωής μας. Μέσα από τα γραπτά του, ο Νίτσιρεν τονίζει την πρωτοκαθεδρία της πίστης. Για παράδειγμα, γράφει: «Η Σούτρα του Λωτού […] λέει ότι κάποιος ‘‘κατάφερε να εισέλθει μόνο μέσω της πίστης’’[1]. […] Επομένως η πίστη είναι βασική προϋπόθεση για την είσοδο στη οδό του Βούδα».[2] Ο Μυστικός Νόμος είναι η απεριόριστη δύναμη που ενυπάρχει στη ζωή κάποιου. Πιστεύοντας στον Μυστικό Νόμο και ψάλλοντας Ναμ μιόχο ρένγκε κιο αποδεικνύουμε την πεποίθησή μας στις απεριόριστες δυνατότητες του ανθρώπου. Το Ναμ μιόχο ρένγκε κιο δεν είναι μια μυστικιστική φράση με την οποία αναδύονται υπερφυσικές δυνάμεις, ούτε είναι μια οντότητα που υπερβαίνει τον εαυτό μας και σε αυτήν βασιζόμαστε. Είναι μια αρχή, σύμφωνα με την οποία όσοι ζουν κανονική ζωή και καταβάλλουν συστηματικές προσπάθειες αναμφίβολα θα θριαμβεύσουν.
Ψάλλοντας Ναμ μιόχο ρένγκε κιο φανερώνεις την αγνή και θεμελιώδη ενέργεια της ζωής, τιμώντας την αξιοπρέπεια και τις δυνατότητες της καθημερινής ζωής.
[1]. H Σούτρα του Λωτού, ibid., 3ο κεφάλαιο «Παρομοίωση και παραβολή», σ. 135. (Σ.τ.Μ.)
[2]. Απόσπασμα από την επιστολή του Νίτσιρεν, με τίτλο «The Daimoku of the Lotus Sutra» («Το νταϊμόκου της Σούτρας του Λωτού»), προς άγνωστους παραλήπτες. Βλ. The Writings of Nichiren Daishonin, A΄ τόμος, α.α. κειμένου 14, σ. 141 (www.nichirenlibrary.org). (Σ.τ.Μ.)